Pierwsza wzmianka o jeziorze Bajkał w historii pochodzi z 110 rpne. Chińczycy pozostawili potomkom w pisemnych dokumentach informacje o „Jeziorze Północnym”, jeziorze Beihai. Na początku naszej ery rozkwitła kultura Kurumchin, która od dawna żyła wokół jeziora Bajkał. W X-XVI wieku plemiona ludów Kurykan, Khori i Tungus zostały zastąpione. W XVII-VIII wieku. terytorium wokół jeziora jest zamieszkane przez plemiona Buriackie. Kozacy rosyjscy dotarli do Bajkału w XVII wieku.
Pionierzy Kozaków
Pierwsze informacje o Buriacjach pochodzą z 1609 roku. To właśnie na początku XVII wieku region ten był aktywnie rozwijany. Powstanie Tomska datuje się na 1604 r., budowę więzienia w Jeniseju – w 1619 r., więzienia w Krasnojarsku – w 1628 r. Pionierzy posuwali się wzdłuż Verkhnyaya Tunguska, Angara, Lena. W latach 1640-1641 Bajkał został wymieniony w „Obrazie rysunkowym” opisującym dopływy rzeki Leny. W odniesieniu do Buriatów wskazano: „… bracia nazywają Bajkał”. Wskazuje się, że latem 1640 r. Kozacy żeglowali wzdłuż Bajkału, opisano samo jezioro, część wybrzeża i wyspę Olkhon. Częściowo opisane zwierzęta, mieszkańcy wybrzeża, ich sposób życia.
Niektórzy badacze wspominają wodza Iwana Galkina, który wszedł na rzekę Angara z oddziałem 30 Kozaków, którzy w 1631 r. założyli kwaterę zimową w pobliżu rzeki Igirma. Jednak większość historyków kojarzy wyjście na Bajkał z imieniem Kurbata Iwanowa. W 1643 r. jego oddział przekroczył grzbiet Primorskiego i wzdłuż rzeki Sarmy, przez step Kosaya, dotarł do jeziora Bajkał w punkcie naprzeciwko wyspy Olchon.
Kurbat Iwanow skompilował wiadomość do gubernatora Piotra Golovina w więzieniu w Jakucku o bogatych ziemiach wokół jeziora. Nazwa „Bajgaal”, wywodząca się z języka buriackiego, została zmieniona na dogodniejszą dla języka rosyjskiego „Bajkał”. To Iwanow sporządził pierwszy rysunek jeziora, zebrał informacje o rybach znalezionych w Bajkale, o rodzajach zwierząt futerkowych na jego brzegach.
Kierując się otrzymanymi informacjami rząd w 1644 r. wysłał Kozaków nad jezioro pod przewodnictwem Wasilija Kolesnikowa. Oddział ten wracał z Jeniseisk po poszukiwaniach złóż rud srebra. Wasilij Kolesnikow dostarczył drugą mapę jeziora. Iwan Pochabow w 1647 r. w drodze do Mongolii przekroczył lód przez południowy Bajkał. Zbudowano forty Barguzinsky i Ust-Barguzinsky.
Opis południowej części Bajkału znajduje się w oficjalnym liście syna bojara Piotra Beketowa, datowanym na 1653 r., skierowanym do jenisiejskiego gubernatora Afanasiego Puszkawa. Piotr Beketov pokonał odległość z Jenisejska do więzienia Bratsk, przez ujście Prorwy, wzdłuż Bajkału do Selengi, popłynął wzdłuż rzek Selenga i Khilka.
Interesujące fakty dotyczące odkrycia i badania Bajkału
W „Malowaniu imienia”, zgodnie z którym carski jasak szedł do więzienia w Jeniseju, Bajkał nazywany jest morzem.
Pierwszy literacki opis jeziora Bajkał został podany przez arcykapłana Awwakuma w książce „Życie arcykapłana Awwakuma”, który odwiedził jezioro Bajkał w drodze na wygnanie w 1665 roku. W książce Staroobrzędowiec barwnie opisał naturę jeziora.
W 1667 r. Na „Rysunku ziemi syberyjskiej” podano pełny obraz jeziora Bajkał, skompilowany dekretem gubernatora tobolskiego Perta Iwanowicza Godunowa.
Pierwszym naukowcem wysłanym na Bajkał w celu zbadania Syberii przez Piotra I był DG Messerschmidt.
Pierwsze instrumentalne badanie i szczegółowa dziesięciowiorstowa mapa jeziora Bajkał zostały opracowane przez nawigatora Aleksieja Pushkareva.
Przyrodę i faunę regionu Bajkał badali akademicy I. G. Gmelin w latach 1732-1748, akademik P. S. Pallas w latach 1771-1773, akademik I. G. Georgi.
